چشم وحسد
وجود چشم زخم (چشم حسد) امر مسلم و ثابتی است و کتاب و سنت هم مؤید آن است. قال تعالى :«وإن يكاد الذين كفروا ليزلقونك بابصارهم لما سمعوا الذكر»( القلم/13) ،مفسرین در تفسیر این آیه آورده اند ، که کفار قریش میخواستند پیامبر را مور چشم حسادت خود قرار دهند وخداوند متعال او را از آن مصون داشت. در میان آنها افرادی بوده اندکه به چشم حسادت مشهور بوده وهرگاه گاو یاشتری فربه از جلوی دید آنها می گذشت آنرا چشم می زدند وفورا به زمین می افتاد وبه هلاکت می رسید.آورده اند که شخصی به این چشم بد در بین عربها مشهور بود ودو سه روز از خوردن امساک میکرد آنگاه به شتر و یا گوسفندی نگاه می کرد ومیگفت امروز گوسفند یا شتری به خوبی این را ندیده ام ، چیزی طول نمی کشید که به زمین می افتادند وبه هلاکت می رسیدند. (1)
وعن جابر بن عبد الله مرفوعا :«إن العين لتدخل الرجل القبر ، وتدخل الجمل القدر » (2)چشم حسادت انسان را به قبر میبرد وقدر شتر را به دیگ میاندازد.آلبانی سند این حدیث راحسن دانسته است.(3)
همچنین این حدیث : «جل من يموت من امتى بعد قضاء الله وكتابه وقدره بالأنفس »(4) بعد از قضا وقدر الهی اکثر امت من به وسیله چشم حسادت از بین میروند .
عن ابن عباس،عن النبي (ص) قال : "العين حق ولو كان شئ سابق القدر سبقته العين ، وإذا استغسلتم فاغسلوا"(5) ابن عباس از پیامبر(ص) نقل میکند که فرمودند :چشم حق است واگرچیزی برقدر سبقت می جست چشم (حسد)بود ،وقتی که خود را غسل می دهید چشم خود را هم غسل دهید.
هم چنین این حدیث پیامبر(ص) که می فرماید:« الْعَيْنُ حَقٌّ . وَنَهَى عَنِ الْوَشْمِ»(6 )چشم بد حقیقت دارد واز خالکوبی نهی فرمود. اهل سنت وجماعت معتقد به تاثیر چشم بد در جان ومال وحیوان ومانند آنها می باشند وجز گروهی مبتدع همه آن را قبول دارند.(7)
استرقاء ازعین (چشم بند)
استرقا از چشم بد جایز است. احادیثی از پیامبر عظیم الشأن روایت شده است که در آن توصیه به استرقا ازچشم بد شفارش نموده است. از ام المؤمنین عایشه (رضی الله عنها) روایت شده :
ـــــــــــــــــــــــ
1- القرطبی، الجامع لاحکام القرآن ج18ص255
2-مسند الشهاب2/142حدیث1057
3- طارق الطواري، الرقى والطب ،ص 10
4-مسند الطیالسی،ج1ص242حدیث1760
5- صحیح مسلم ج4ص1719حدیث2188-صحیح ابن حبان ص13ص473حدیث6107-سنن ترمذی ج4ص398حدیث2062
6-صحیح بخاری ج5ص2167حدیث5408
7- عمدة القاري 10 / 189 ، ونيل الأوطار 8 / 216- مواهب الجليل(1/37) و شرح مختصر خليل (1/39)المازري.
«كان رسول الله (ص) يأمرني ان استرقي من العين» (1 )یعنی پیامبر (ص) به اوسفارش میکردکه خود را به وسیله رقیه (ادعیه شرعی) از چشم حسد نگه دارد
ام سلمه رضي الله عنها مي گويد: نبي اكرم - صلى الله عليه وسلم - در خانه اش كنيزي را ديد كه رنگ اش پريده بود. فرمود: «برای او رقیه چشم زخم تهیه کنید . زيرا دچار چشم زخم شده است».(2)
ترمذی از حدیث اسماء بنت عمیس (رض) روایت میکند که به پیامبر(ص) گفت یا رسول الله پسر جعفر چشم زود در اواثر میکند آیا جایز است که برایشان رقیه بسازیم فرمود بله.(3)
همچنین جابر روایت میکند که پیامبر(ص) به اسماء بنت عمیس فرمود چرا بدن فرزندان برادرم ضعیف می بینم ؟آیا مشکلی برایشان پیش آمده است؟گفت نه. ولی دچار چشم بد شده اند.آنگاه فرمود برای آنها استرقاء کنید(4).
و همچنین حدیث ابی سعید خدری که روایت میکند جمعى از ياران رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله در سفرى بقبيله اى گذشتند و اهل قبيله آنها را ميهمان نكردند و گفتند: آيا در ميان شما راقى هست رقيه اى بنويسيد كه رئيس قبيله را حشره اى گزيده است؟ مردى گفت: آرى، آنها گفتند پس بیایید گفیم شما مارامهمانی نکردید تا اجرتی به ما ندهید نمی آییم. ولذا آنها راضی شدند سی گوسفند را به آنه بدهند، آنگاه رفتم وسوره فاتحه را اخواندم و جایی که گزیده شده بود مسح نمودم وخوب شد و آنها گوسفند را به ما دادند. وقتی که به مدینه برگشتیم قضیه را برای پیامبر(ص)گفتیم وفرمود چگونه دانستی که در سوره فاتحه رقیه هست ؛ درست هست وسهمی از گوسفند را به من هم بدهید.(5)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1- صحیح بخاری ج5ص2167حدیث5406- صحیح مسلمج4ص1725حدیث2195
2- صحیح مسلم ج4ص1726حدیث2197- صحیح بخاری ج5ص2167حدیث5407 نص حدیث: وعن ام سلمة : ان رسول الله (ص) قال لجارية في بيت ام سلمة رآي بوجهها سفعة، فقال : "لها نظرة ، فاسترقوا لها" يعنى بوجهها صفرة.
3-سنن ترمذی 4 / 395 نص حدیث: رَوَى التِّرْمِذِيُّ مِنْ حَدِيثِ أَسْمَاءَ بِنْتِ عُمَيْسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّهَا قَالَتْ : يَا رَسُول اللَّهِ : إِنَّ وَلَدَ جَعْفَرٍ تَسْرُعُ إِلَيْهِمُ الْعَيْنُ ، أَوَنَسْتَرْقِي لَهُمْ ؟ قَال : نَعَمْ
4-صحیح مسلم ج4ص1726حدیث2198 نص حدیث: حدثني عقبة بن مكرم العمي حدثنا أبو عاصم عن بن جريج قال وأخبرني أبو الزبير أنه سمع جابر بن عبد الله يقول رخص النبي صلى الله عليه وسلم لآل حزم في رقية الحية وقال لأسماء بنت عميس مالي أرى أجسام بني أخي ضارعة تصيبهم الحاجة قالت لا ولكن العين تسرع إليه قال أرقيهم قالت فعرضت عليه فقال أرقيهم
5- سنن کبری ج 6ص254حدیث 10866 نص حدیث :أخبرنا أحمد بن سليمان قال حدثنا يعلى قال حدثنا الأعمش عن جعفر بن إياس عن أبي نضرة عن أبي سعيد قال بعثنا رسول الله صلى الله عليه وسلم ثلاثين رجلا فنزلنا بقوم ليلا فأبوا أن يضيفونا فنزلنا ناحية فلدغ سيدهم فأتونا فقالوا فيكم أحد يرقي قلنا نعم قالوا فانطلق قلنا لا إلا أن تجعلوا لنا جعلا أبيتم أن تضيفونا فجعلوا لنا ثلاثين شاة فانطلقت معهم فجعلت أقرأ فاتحة الكتاب وأمسح المكان الذي لدغ حتى برأ فأعطونا الغنم فقلت والله لا نأكلها ما أدري ما الرقى ولا أحسن الرقى
برخی از علایم چشم زخم
شخصی که دچار چشم زخم شده است ممکن است علایم چشم زدگی در او به صورت های زیر نمایان شود:
-ممکن است به سبب چشم زخم عرصه او تنگ شود واحساس غم واندوه نماید.
-شخص چشم زده ممکن است به انزوا وگوشه گیری روی آورد وافسردگی بگیرد.
-شخص چشم زده ممکن است دچار ضعف حافظه شود. وحافظه و هوش قوی او دچار اختلال وضعف شود.
-احساس نا آرامی وآشفتگی خاطر بطور مستمر
-زیاد شدن اختلافات بدون جهت خانوادگی
-احساس خوف ودلهره همیشگی ورنگ پریدگی
-تنفر از آنچه که قبلا دوست داشته است.
-حالات وعوارضی از قبیل حررارت داخلی و برودت بیرونی واعضا و عرق کردن مستمر و کسل بودن
-شخص چشم زده ممکن است برای او حوادث مادی از قبیل اتفاقاتی از قبیل آتش سوزی و یا تصادفات ویا مبتلا شدن به عوارضی مانند شکستگی وزخمی شدن اعضا ویا از دست دادن شغل (1).
حقیقت چشم زخم
ابن قیم میگوید چشم حسد تیری است که از نفس شخص حسود ویا بد چشم به طرف شخص مورد حسد ویا چشم زده بیرون می آید .و گاهی این نفوش شر به هدف می خورد وگاهی به هدف نمی خورد. اگر نفوس وچشم بد ، سپری در مقابل او قرار نگیرد ؛ مؤثر واقع می شود.واگر در برابرش سپر محکمی قرار گیرد که نتواند در آن نفوذ کند؛مؤثر واقع نمی شود. وچه بسا به شخص حسود برگردد.(2)
تفاوت بین چشم وحسد
تفاوت بین آنها در این است که هر چشم بدی حسود هم هست ولی هر حسودی ممکن است دارای چشم بد نباشد. ابن حجر میگوید چشم ،نظری تحسین آمیز است ، که به علت خباثت طبع ،آلوده به حسد باشد و قصد ضرر وزیان از آن داشته باشد. (3)
ابن قیم در تفسیر سوره « فلق» میگوید :چون هر چشم بدی حسود هست ولی هر حسود (عائن) چشم بد ندارد؛ وحسادت اعم از عائن است پس استعاذه از او در بر گیرنده استعاذه از عائن(چشم بد) هم هست.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1- طارق الطواري، الرقى والطب ،ص12- حمدان بن محمد الحمدان ،العين الحاسدة - دراسة شرعية : نظرية وميدانية
2- زاد المعاد 4/167
3- ابن حجر ، أحمد بن علي ، فتح الباري شرح صحيح البخاري(210).
