تفاوت بين اصطلاحات  (فرض و واجب - سنت -مستحب- مندوب- نافله - تطوع).تدوین : محمد عزیزمحمدی

 

تفاوت بین فرض و واجب. جمهور فقهای مالکیه وشافعیه و حنابله #«فرض » و ـ #واجب » را به یک معنا دانسته اند. که عبارت است از انجام  عملی به صورت التزام ومنع ترک آن . اما حنفیه گفته اند اگر انجام عملی به طور التزام وعدم ترک آن به وسیله دلیل قطعی ثابت شده باشد؛ به آن فرض گفته میشود.اما اگر این التزام با دلیل ظنی ثابت شده باشد؛ واجب گفته میشود.
#شافعیه وحنابله #سنت را مترادف #مستحب وتطوع و مندوب ونافله می دانند. اما برخی از شافعیه  مثل قاضی حسین در مترادف بودن این الفاظ، مخالف هستند.آنها گفته اند اگر عملی مورد مواظبت پیامبر صلی الله علیه وسلم بوده باشد؛ به گونه ای که غالباً آن را ترک نکرده باشد؛ سنت نامیده می شود. اما اگر بر انجام آن مواظبت نکرده باشد؛ بگونه ای که یک یا دو بار انجام داده باشد؛ به آن مستحب می گویند.واگر آن را انجام نداده باشد؛ بلکه انسان  با میل  و رغبت خودش آن را انجام دهد؛ مانند اوراد، به آن #تطوع گفته میشود. دراینکه آیا این الفاظ را میتوان بجای همدیگر بکار برد ؛ اختلاف نظر هست. برخی گفته اند نمی توان چنین الفاظی را به جای همدیگر بکار برد؛ زیرا ،  سنت یعنی طریقه وروش و مستحب یعنی محبوب وپسندیده وتطوع یعنی زیادت. اما اغلب فقها گفته اند که میتوان آنها را بغیر اسم خودشان نیز بکار برد.یعنی سنت ومستحب وتطوع را به یک معنا قلمداد کرد. زیرا به هرکدام از این سه نوع ، طریقه یا عادت در دین گفته میشود ویا آنها مورد پسند وطلب شارع است واضافه وزاید بر وجوب هستند.
 ( شرح جمع الجوامع بحاشية البناني 1 / 90، 91، والكليات لأبي البقاء 1 / 173، 2 / 108 ، 3 / 11 ط دمشق، وإرشاد الفحول ص 6 ط مصطفى الحلبي ، وشرح الكوكب المنير ص 126، وكشاف اصطلاحات الفنون مادة ( حبب ) 2 / 274، ومادة ( سنن ) 3 / 705 ط الخياط . (شرح جمع الجوامع ص 90، 91) .
#حنفیه گفته اند که مستحب یعنی آنچه که پیامبرصلی الله علیه وسلم یک بار آن را انجام داده باشد وبار دیگر آن را انجام نداده باشد.بنابراین مستحب در نظر آنان غیر از سنن مؤکده وسنن زائده می باشد.واین عمل را از آن جهت که شارع به انجام دادن آن دعوت کرده است؛ مندوب نامیده میشود واز آن جهت که غیر واجب است؛ تطوع نامیده میشود واز آن جهت که اضافه بر غیر فرض و واجب است، #نفل گفته می شود.
بنابراین مستحب نامیدن آن به این جهت است که شارع انجام آن را مباح دانسته است.
(كشاف اصطلاحات الفنون ( جب ) 2 / 274، وكليات أبي البقاء 1 / 173، 2 / 108، 3 / 11، 5 / 96، وحاشية الرهاوي على شرح المنار ص 586 ط إستانبول .) .
#تفاوت مستحب وسنت در  نظر آنان به این صورت  است که سنت عبارت است از یک طریقه و سلوک  غیر الزام دینی است همراه با مواظبت بر انجام آن. اما مستحب عملی است که پیامبرصلی الله علیه وسلم برانجام  آن مواظبت نکرده است.( حاشية الرهاوي على شرح المنار ص 586 ط الأولى .)