اصطلاحات فقهی(2)& مراتب فقها و مجتهدین
💥🌺🌺 مراتب فقها:تدوین :محمد عزیز محمدی
مراتب فقها : فقهای مذاهب از جهت درجه فقاهت علمی به هفت طبقه تقسیم بندی می شوند که عبارتند از :
1 -مجتهد مستقل:مجتهد مستقل به کسی گفته می شود که در وضع قواعد مذهب خود مستقل است وخودش آن را پایه ریزی کرده است.مانند ائمه مذاهب اربعه رحمهم الله ). ابن عابدین این طبقه را مجتهدین در شرع نامیده است.
2 - مجتهد مطلق غير مستقل: به فقیهی گفته می شود که شرایط کامل مجتهد مستقل را دارد ؛ ولی چون قواعدی جداگانه ای برای اجتهاد خود، ابتکار نکرده است بلکه همان مسلک امام خود را در استنباط احکام دارد. این فقیه مجتهد مطلق و منتسب است. مانند شاگردان ائمه اربعه مانند ابی یوسف ومحمد وزفر از جنفیه وابن القاسم وأشهب وأسد ابن الفرات از مالکیه. و مزنی بویطی از شافعیه. وأبي بكر اثرم، وأبي بكرمروذي از حنابله. ابن عابدين این طبقه را مجتهدين في المذهب نامیده است.این افراد توانایی استنباط احکام را از ادله احکام قواعد امام خود دارند؛ و ممکن است در برخی موارد مخالف رأی امام مذهب خود باشند.اما در قواعد اصول مقلد آنان هستند.هردو مورد فوق امروز وجود ندارند.
3- مجتهد مقيد:به فقیهی گفته میشود که در مورد مسائلی که نصی از صاحب مذهب درمورد آن وجود ندارد؛ اجتهاد می کنند.که به آن مجتهد تخریج میگویند. مانند: خصاف وطحاوي وكرخي وحلواني وسرخسي وبزدوي وقاضي خان از حنفية. وابهري وابن أبي زيد قيرواني ازمالكية. وأبي إسحاق شيرازي ومروذي ومحمد بن جرير وأبي نصر وابن خزيمه ازشافعيه. وقاضي أبي يعلى وقاضي أبي علي بن أبي موسى از حنابله. به این افراد اصحاب وجوه گفته می شود. زیرا منسوب به اصحاب مذهب هستند نه قول امام .این مورد در مذهب شافعیه وحنابله مشهود است.
4- مجتهد ترجيح:فقیهی است که توانائی ترجیح قولی از اقوال بین امام مذهب خودیا شاگردان او یا دیگر ائمه مذاهب دارد . که در حقیقت کار آنان ترجیح روایتی بر روایت دیگری است. مانند: قدوري ومرغيناني صاحب الهدايه از حنفيه، وعلامه خليل ازمالكيه. ورافعي ونووي از شافعية . وقاضي علاء الدين مرداوي منقح مذهب حنابله وأبي خطاب محفوظ بن أحمد كلوذاني البغدادي در مذهب الحنابلة.
5 - مجتهد مفتی: فقیهی است که حافظ مذهب خود است وبه نقل و تفهیم مسائل ساده و مشکل مذهب می پردازد وقول قوی وضعیف و رأی راجح ومرجوح را تشخیص می دهد. اما در تقریر ادله و قیاسات بین آنها کاملاً متبحر نیستند.مانند اصحاب متون معتبر فقهی از متأخرین.همچون صاحب الكنز، وصاحب الدر المختار، وصاحب الوقاية، وصاحب مجمع الأنهر از حنفية، ورملي وابن حجر از شافعيه.
6 - طبقه مقلدين:کسانی هستند که توانائی تشخیص قوی وضعیف اقوال را دارند.
7- طبقه مقلدينی که توانائی موارد مذکور را ندارند وتوانائی تشخیص قوی وضعیف و درست ونادرست اقوال را ندارند.
(حاشية ابن عابدين 1 / 51 - 52 – المجموع نووی 1/40- الفقه الاسلامی وادلته1/45-الموسوعه الفقیه الکویتیه35/344 ).
اصول مذهب امام شافعی (رحمه الله) :
امام شافعی اصول استنباط احکام مذهب را بر پایه ادله زیر مقرر فرمود.
1- کتاب ( قرآن کریم). اولین مرجع برای استنباط احکام شرعی قران مجید است.
2- سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم. ( از قول وفعل وتقریر)
3- اجماع ( اتفاق نظر مجتهدین فقهای امت اسلامی بر روی موضوعی از مسائل شرعی )
4- قیاس. ( حمل حکم معلومی بر معلومی در اثبات حکم درآن.
اصطلاحات فقه شافعی:
1-قول (الأظهر ):یکی از دو قول یا اقوال امام شافعی در مورد مسأله ای از مسائل شرعی است.که دارای مخالف قوی است.مقابل این قول ظاهر است.به جهت قوت مدرک هر دو دلیل
2-قول (المشهور ):یکی از دو قول یا اقوال امام شافعی است که در مقابل آن قول مخالف قوی وجود ندارد. مقابل آن قول ( غريب ) گفته می شود؛ به جهت ضعف مدک ودلیل آن .بنابراین هر دو قول ( اظهر و مشهور ) از اختصاصات قول امام شافعی است.
3-قول (اصح ):ی قولی از دو یا چند وجهی است که اصحاب امام شافعی از اقوال امام شافعی بنابر اصول مذهب او استخراج کرده اند.و در مقابل آن قول قوی وجود دارد. مقابل چنین قولی ، قول( صحیح ) گفته می شود.
4-( صحيح ): قول یا نظری است از بین دو یا چند وجهی که بین اصحاب آن اختلاف بزرگی نیست. ودلیل قول مقابلش ضعیف است.بنابراین هردو قول
(اصح وصحيح)؛ از وجوه اقوال اصحاب امام شافعی می باشند.
https://telegram.me/figheshafei